"Οικολογικές" διαφημήσεις: Η τέχνη της πράσινης παραπληροφόρησης

Διακυρίσσουν ότι δε βλάπτουν το περιβάλλον, συνοδεύονται από εικόνες ειδυλλιακών τοπίων και υπόσχονται να μην επιβαρύνουν την οικολογική μας συνείδηση. Ποιός, όμως, μπορεί να εγγυηθεί ότι τα “πράσινα” προιόντα είναι στ' αλήθεια όσο φιλικά προς το περιβάλλον ισχυρίζονται οι διαφημίσεις, που τα πρωωθούν; Ο όρος greenwashing- σε ελεύθερη μετάφραση, “πράσινη παραπληροφόρηση”- χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά από τον Αμερικανό περιβαλλοντολόγο Jay Westerveld, για να υποδηλώσει φαινομενικά οικολογικές εταιρικές πρακτικές, οι οποίεςουσιαστικά αποσκοπούν στην αύξηση των πωλήσεων. Συχνά δε, οι “πράσινες” διαφημιστικές καμπάνιες στοιχίζουν στις εταιρίες πολύ περισσότερο χρόνο και χρήμα από ότι τα μέτρα, που υποστηρίζουν ότι λαμβάνουν για την προστασία του περιβάλλοντος.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελούν οι βιοδιασπόμενες σακούλες, τις οποίες έχουν υοθετήσει οι μεγαλύτερες αλυσίδες σούπερμάρκετ- και στις οποίες συνήθως αναγράφεται με μεγάλα γράμματα ότι αποτελούν μία πράσινη εναλλακτική στις συμβατικές. Αυτό που ελάχιστοι από τους ανυποψίαστους καταναλωτές γνωρίζουν είναι πως ακόμα και το βιοδιασπώμενο πλαστικό απαιτεί ενέργεια για να κατασκευαστεί. Επιπλέον, οι συγκεκριμένες σακούλες διασπώνται μόνο όταν βρεθούν στις κατάλληλες συνθήκες, δηλαδή, όχι στο σκοτεινό και αναερόβιο περιβάλλον των χωματερών. Πρόσφατα, ο Ευρωπαικός Σύνδεσμος Ανακύκλωσης Πλαστικού προειδοποίησε με ανακοίνωση του ότι τα βιοδιασπώμενα πλαστικά δεν αποκλείεται να βλάπτουν το περιβάλλον περισσότερο από ότι το οφελούν, αφού οι τοξικές ουσίες που περιέχουν- όπως μόλυβδος και κοβάλτιο-δεν διαλύονται όταν βρίσκονται σε συνθήκες υγρασίας, χαμηλών θερμοκρασιών ή έλλειψης φωτός και οξυγόνου.

Επιπλέον, οι βιοδασπώμενες σακούλες δημιουργούν στους καταναλωτές την εσφαλμένη εντύπωση ότι κάνουν το σωστό για το περιβάλλον, αντί να τους ενθαρρύνουν να φέρνουν τις δικές τους, υφασμάτινες και πραγματικά οικολογικές τσάντες στα καταστήματα. Σε μία συμβολική κίνηση, η εφημερίδα New York Times έπαψε να διατίθεται τυλιγμένη σε βιοδιαπώμενο σελοφάν όταν η αμερικάνικη Επιτροπή για την τήρηση της δεοντολογίας στις διαφημίσεις αποφάνθηκε πως το βιοδιασπώμενο πλαστικό δεν μπορεί να ονομάζεται οικολογικό.

Στα τέλη του 2007, η εταιρία οικολογικού μάρκετινγκ TerraChoice διεξήγαγε έρευνα και ανακάλυψε ότι 9 στα 10 από 1.018 προιόντα καθημερινής χρήσης μπορούσαν να κατηγορηθούν για πράσινη παραπληροφόρηση. Στα δείγματα greenwashing, που εντόπισε η έρευνα, συμπεριλαμβάνονται οργανικά καλλυντικά χωρίς αυθεντική πιστοποίηση, φιλικά προς το περιβάλλον εντομοκτόνα, αλλά και “100% φυσικά” προιόντα, που περιέχουν βλαβερές “φυσικές” ουσίες, όπως αρσενικό. Φέτος, η TerraChoice δημοσίευσε ακόμα μία μελέτη, στην οποία τονίζεται ότι τα καλλυντικά, τα απορρυπαντικά και τα προιόντα για παιδιά είναι οι συνηθέστεροι πρωταγωνιστές των ευφάνταστων πράσινων διαφημίσεων. Λέξεις όπως “αγνό” , “φυσικό” και “μη τοξικό” αναγράφονται συχνά στις συσκευασίες τέτοιου είδους καταναλωτικών αγαθών, παρουσιάζοντας τα ως αβλαβή ή και οφέλιμα για το περιβάλλον και την ανθρώπινη υγεία.

Ακόμα πιο επικύνδυνες είναι οι διαφημίστικές καμπάνιες των μεγαλύτερων ρυπαντών του πλανήτη, οι οποίες σε αρκετές περιπτώσεις χρησιμοποιούνται για να αποπροσανατολίσουν την κοινή γνώμη όσων αφορά τις πραγματικές δραστηριότητες των εν λόγω βιομηχανιών. Παραδείγματος χάρη, τον περασμένο μήνα η Lamborghini ανήγγειλε ότι θα μειώσει κατά 35% τις εκπομπές CO2 των οχημάτων της μέχρι το 2015. Εντούτοις, σύμφωνα με δημοσίευμα της εφημερίδας Guardian, τα περισσότερα μοντέλα τις εταιρίας συγκαταλέγονται στα πλέον ρυπογόνα παγκοσμίως, ενώ μόνο το Murcielago παράγει τρεις φορές περισσότερο διοξείδιο του άνθρακα από το μέσο τετράθυρο αυτοκίνητο- αφήνοντας πίσω άλλους “πρωταθλητές” εκπομπών, όπως οι Ferrari, οι Aston Martin, οι Bentley, ακόμα και τα μεγαθήρια Hummer.

Τα τελευταία χρόνια, οι πιθανές επιπτώσεις του greenwashing έχουν απασχολήσει τη δημοσιότητα στη δυτική Ευρώπη, τη Βόρεια Αμερική και την Αυστραλία, με αποτέλεσμα να έχουν τεθεί σε εφαρμογή μέτρα για την πρόκληση και αντιμετώπιση του φαινομένου. Το 2007, η Βρετανική Αρχή Διαφημιστικών Προτύπων προχώρησε στην απαγόρευση διαφήμησης τoυ Toyota Prius, σύμφωνα με την οποία το υβριδικό όχημα εκπέμπει “έναν τόνο λιγότερο CO2” από τα αντίστοιχα μοντέλα άλλων εταιριών, καθώς έκρινε ότι ο ισχυρισμός δεν μπορούσε να επιβεβαιωθεί με αριθμούς. Για τους ίδιους λόγους απαγορεύτηκε μία έντυπη διαφήμηση του υβριδικού Lexus RX 400h, η οποία υπονοούσε ότι το εν λόγω αυτοκίνητο είναι φιλικό προς το περιβάλλον, καθώς και μία της Renault, που έδειχνε πράσινα φύλλα να βγαίνουν από την εξάτμιση ενός Twingo Dynamique. Στη Νορβηγία, μία χώρα με μακρά ιστορία στο περιβαλλοντικό κίνημα, οι αυτοβιομηχανίες που πρωωθούν τα οχήματα τους ως “πράσινα”, “καθαρά” η “φιλικά προς το περιβάλλον”, ρισκάρουν την επιβολή υψηλών προστίμων.

Οι πιο φανατικοί οικολόγοι χαρακτηρίζουν greenwashing ακόμα και συλλογικά εγχειρήματα, που υποτίθεται ότι μειώνουν τις εκπομπες διοξειδίου του άνθρακα, ενώ στην πραγματικότητα η συμβολή τους στον περιορισμό της κλιματικής αλλαγής είναι ελάχιστη. Για παράδειγμα, η πολυζυζητημένη Ώρα της Γης, όταν κάτοικοι εκατοντάδων πόλεων του πλανήτη καλούνται να σβήσουν φώτα και ηλεκτρικές συσευές για μία ώρα, είναι μία συμβολική δράση, που αποκτά αξία μόνο αν σηματοδοτεί ριζικές αλλαγές στον τρόπο ζωής όσων συμμετέχουν. Παρομοίως, η εισαγωγή ενός ενιαίου συστήματος Εμπορίου Ρύπων πιθανώς θα ευφυσήχαζε τους καταναλωτές ότι “εξαγοράζουν” τις ποσότητες CO2 που παράγουν, αντί να τους ενθαρρύνει να περιορίσουν τις ρυπογόνες δραστηριότητες τους.

Προκειμένου να εντοπίζονται οι εταιρίες, που υποπίπτουν στο παράπτωμα της πράσινης παραπληροφόρησης, η Greenpiece έχει δημιουργήσει την ιστοσελίδα stopgreenwash.org, η οποία δέχεται “καταγγελίες” από εγγεγραμένους χρήστες ανά τον κόσμο. Ανάμεσα στους συνήθεις υπόπτους του ιστοτόπου είναι οι κολοσσοί της αγοράς πετρελαίου, όπως η BP, η οποία μέχρι προσφάτως έκανε τα πάντα για να ενισχύσει την “οικολογική” εικόνα της, αλλά σήμερα θέτει ως πρώτη προτεραιότητα της την ασφάλεια. Στο ίδιο σκεπτικό, η Shell επένδυσε πάνω από ένα δισ. δολάρια σε εγκαταστάσεις αιολικής ενέργειας, όμως τελικά εγκατέλειψε την ενασχόληση της με τις ΑΠΕ, για να παραμείνει ενεργή μόνο στο χώρο των- αμφιλεγόμενων- βιοκαυσίμων.

Κείμενο-φωτογραφίες: Χριστίνα Σανούδου

ΜΑΙΝΑΛΟ (1980m)

Φωτογραφίες: Πάνος Μπαμπαλούκας

Όταν οι ωκεανοί κρατούν την αναπνοή τους

Για εκατομμύρια χρόνια, οι ωκεανοί, οι λίμνες και τα ποτάμια της γης απορροφούσαν τεράστιες ποσότητες διοξειδίου του άνθρακα από την ατμόσφαιρα, διατηρώντας τη συγκέντρωση του αερίου σε ασφαλή επίπεδα και αναστέλλοντας το φαινόμενο του θερμοκηπίου. Μέχρι προσφάτως, κανένας δεν υποψιαζόταν ότι η διαδικασία “αναπνοής” των ωκεανών ήταν δυνατόν να επιβραδυνθεί αισθητά, και μάλιστα σε ένα διάστημα μόλις λίγων δεκαετιών.

Ωστόσο, τα αποτελέσματα των τελευταίων επιστημονικών μελετών αποκαλύπτουν ότι η απορρόφηση διοξειδίου του άνθρακα από τους περισσότερους ωκεανούς έχει ήδη αρχίσει να μειώνεται. Αρκετοί επιστήμονες διστάζουν να ερμηνεύσουν την ξαφνική μεταβολή ως συνέπεια της ανθρωπογενούς κλιματικής αλλαγής, δεδομένου ότι δεν υπάρχουν ιστορικά στοιχεία, που θα επέτρεπαν συγκρίσεις με παλαιότερες περιόδους. Όλοι, όμως, εκφράζουν ανησυχίες σχετικά με την τρομακτική πιθανότητα να φτάσουν οι ωκεανοί της γης σε σημείο «κορεσμού» και να μην μπορούν πλέον να απορροφήσουν CO2- όταν οι εκπομπές εξακολουθούν να αυξάνονται χρόνο με το χρόνο.

Χάρη σε μία φυσική διαδικασία, το 30% με 50% του παραγόμενου διοξειδίου του άνθρακα εισέρχεται στους ωκεανούς. Αφού διαλυθεί στο νερό, διασπάται από το φυτοπλαγκτόν και άλλους θαλάσσιους οργανισμούς κατά τη διάρκεια της φωτοσύνθεσης, ή αντιδρά με το αλάτι, μετατρέπεται σε οζίδιο του νατρίου- μία μορφή άνθρακα που δεν διαφεύγει εύκολα και τελικά μεταφέρεται στον πυθμένα.

Υπολογίζεται ότι στις υδάτινες επιφάνειες της γης υπάρχει 50 φορές περισσότερο CO2 από ότι στην ατμόσφαιρα, όμως όσο αυξάνεται η θερμοκρασία του νερού, η διαλυτότητα του αερίου μειώνεται. Συγχρόνως, η διαδικασία ανανέωσης των ωκεανών επιβραδύνεται, με αποτέλεσμα να περιορίζεται η μεταφορά ανθρακικού άλατος- το οποίο προέρχεται από τα διαλυόμενα όστρακα και είναι απαραίτητο για τη μετατροπή του CO2 σε οξείδιο του νατρίου- στην επιφάνεια.

Επί μία δεκαετία, οι ωκεανογράφοι Ute Schuster και Andrew Watson του πανεπιστημίου της East Anglia συνέλεγαν δεδομένα από ειδικά όργανα, τοποθετημένα σε εμπορικά πλοία, που διέσχιζαν το Βόρειο Ατλαντικό. Το συμπέρασμα ήταν ότι η απορρόφηση CO2 στον Ατλαντικό, που υπό φυσιολογικές συνθήκες απορροφά μεγαλύτερες ποσότητες από όλους τους ωκεανούς της γης, μειώθηκε αισθητά κατά την τελευταία δεκαετία.

Η επικρατέστερη ερμηνεία για την ξαφνική μεταβολή σχετίζεται με τη “Διακύμανση του Βόρειου Ατλαντικού”- ένα φαινόμενο ανάλογο του El Nino, που οφείλεται στη διαφορά ατμοσφαιρικής πίεσης μεταξύ των ευρωπαϊκών και βορειοαμερικανικών ακτών. Οι ισχυροί άνεμοι, που έπνεαν στον Βόρειο Ατλαντικό από τις αρχές του '90, δημιουργούσαν ανανεωτικά ρεύματα, διευκολύνοντας την απορρόφηση CO2. Αλλά η εξασθένηση των ανέμων και η αλλαγή στην κατεύθυνση των θερμών ρευμάτων νερού μετά την αλλαγή της χιλιετίας, έκαναν αισθητή την μείωση στην ταχύτητα απορρόφησης, η οποία είχε εξισορροπηθεί προσωρινά.

Εξίσου σοβαρό είναι το πρόβλημα στη θάλασσα της Ιαπωνίας, όπου η ποσότητα απορροφούμενου CO2 για το διάστημα 1999 με 2007 ήταν κατά 50% μικρότερη από αυτήν της προηγούμενης επταετίας. Ακόμα πιο ανησυχητική ήταν η ανακάλυψη ότι η διαδικασία ανανέωσης, μέσω της οποίας το CO2 μεταφέρεται στα βάθη της θάλασσας, έχει διαταραχθεί. Συγκεκριμένα, φαίνεται ότι η συγκέντρωση CO2 στο βάθος της θάλασσας είναι εμφανώς χαμηλότερη από ότι στο παρελθόν, ενώ σχεδόν το σύνολο του CO2, που αποδίδεται στις ανθρώπινες δραστηριότητες των τελευταίων χρόνων, έχει παραμείνει σε βάθη άνω των 300 μέτρων. “Η αύξηση της ατμοσφαιρικής θερμοκρασίας εξαιτίας της υπερθέρμανσης του πλανήτη μπορεί να επηρεάσει σημαντικά την ανανέωση των ωκεανών, ελαττώνοντας την ταχύτητα απορρόφησης του CO2”, αναφέρει ο επικεφαλής της έρευνας, καθηγητής Kitack Lee.

Παραδόξως, το συμπέρασμα μελέτης επιστημονικής ομάδας με επικεφαλής την ωκεανογράφο Corinne Le Quere ήταν ότι η απορρόφηση CO2 από το Νότιο Ωκεανό παρέμεινε στα ίδια επίπεδα από το 1981 μέχρι το 2004, παρόλο που οι παγκόσμιες εκπομπές ρύπων αυξήθηκαν κατά 40%. Η εξήγηση της Le Quéré στηρίζεται στο γεγονός ότι η μεγάλη διαφορά θερμοκρασίας μεταξύ της τρύπας του όζοντος και της υπόλοιπης στρατόσφαιρας προκαλεί δυνατά ρεύματα αέρα πάνω από την Ανταρκτική. Η δυσανάλογη θερμοκρασιακή αύξηση σε διαφορετικά μέρη του πλανήτη εξαιτίας της κλιματικής αλλαγής συμβάλλει επίσης στην επιδείνωση των ανέμων, οι οποίοι τελικά συμβάλλουν στην ανανέωση των θαλάσσιων υδάτων.

Aπ' τη στιγμή που θα διαλυθεί στη θάλασσα, ένα άτομο άνθρακα παραμένει εκεί για τουλάχιστον 500 χρόνια κατά μέσο όρο, σύμφωνα με τον καθηγητή περιβαλλοντολογίας Michael McElroy. Εντούτοις, η θέρμανση των ωκεανών, σε συνδυασμό με την αργή ανανέωση των υδάτων, είναι δυνατόν να φέρει στην επιφάνεια το διοξείδιο του άνθρακα απ' τον πυθμένα, και τελικά να το απελευθερώσει στην ατμόσφαιρα. Στο σχεδιασμό των προσφάτων κλιματικών μοντέλων- μεταξύ των οποίων και αυτό της Διακυβερνητικής Επιτροπής για την Κλιματική Αλλαγή- η πιθανή διατάραξη του κύκλου διάλυσης CO2 στις θάλασσες είχε ληφθεί υπόψιν. Όμως οι κλιματολόγοι τοποθετούσαν τα φαινόμενα, που βιώνουμε σήμερα, στο δεύτερο μισό του 21ου αιώνα, και επομένως δεν υπάρχουν ουσιαστικές προβλέψεις για το τι μπορεί να επακολουθήσει. Ήδη, έχει παρατηρηθεί πως ο Ειρηνικός εκπέμπει μεγαλύτερες ποσότητες αερίου από ότι στο παρελθόν, προς μεγάλη ανησυχία της επιστημονικής κοινότητας.

Οι τεράστιες ποσότητες CO2, που έχουν ήδη διαλυθεί στους ωκεανούς ως συνέπεια της ανεξέλεγκτης βιομηχανικής ανάπτυξης , δεν έχουν αφήσει ανέπαφα τα θαλάσσια οικοσυστήματα. Το χαμηλό pH των υδάτων, που αποδίδεται στην αύξηση της συγκέντρωσης του διοξειδίου του άνθρακα, αναστέλλει την ανάπτυξη των ασπόνδυλων οργανισμών στην κατώτερη βαθμίδα της τροφικής πυραμίδας, όπως είναι το πλαγκτόν και τα κοράλλια. Το στάσιμο νερό της επιφάνειας δε μπορεί να απορροφήσει άλλο CO2, ενώ η ελάττωση των πληθυσμών φυτοπλαγκτόν στερεί και αυτή την πολύτιμη μέθοδο διάσπασης CO2 από τους ωκεανούς.

Καθώς το CO2 διαλύεται ευκολότερα στο γλυκό νερό από ότι στο αλμυρό, τα ποτάμια και οι λίμνες σε ολόκληρο τον κόσμο δύναται να απορροφούν εξίσου μεγάλες ποσότητες CO2 με τους ωκεανούς. Μάλιστα, σύμφωνα με επιστημονική ομάδα του Iowa State University, οι μικρές επιφάνειες νερού δεσμεύουν το αέριο ταχύτερα από ότι οι μεγαλύτερες. Υπολογίζοντας τη συνολική έκταση των λιμνών του πλανήτη σε 4,2 εκ. τετραγωνικά χιλιόμετρα, οι ερευνητές υποστηρίζουν ότι η συμβολή τους στον περιορισμό της κλιματικής αλλαγής είναι εξαιρετικά σημαντική. Δυστυχώς όμως, το μεγαλύτερο μέρος των λιμνών και ποταμών είναι μολυσμένα ή κορεσμένα με διοξείδιο του άνθρακα. Και στις δύο περιπτώσεις, η οξύτητα του νερού επιβραδύνει ή αναστέλλει τη διαδικασία διάλυσης CO2.

Αν αναλογιστεί κανείς ότι οι ανθρώπινες δραστηριότητες έχουν ως αποτέλεσμα την παραγωγή ολοένα και μεγαλύτερων ποσοτήτων CO2, o περιορισμός της απορρόφησης από τις υδάτινες επιφάνειες της γης προκαλεί ακόμα εντονότερη ανησυχία. Σε συνδυασμό με τις εκτεταμένες πυρκαγιές και τη συστηματική αποψίλωση των δασικών εκτάσεων, τα λιγοστά “όπλα”, που διαθέτει η φύση ενάντια στην κλιματική αλλαγή, εξαντλούνται με γρήγορους ρυθμούς. Ακόμα και αν οι ωκεανοί δεν σταματήσουν εντελώς να απορροφούν CO2, μία μικρή επιβράδυνση στην ταχύτητα της διαδικασίας μπορεί να αποβεί μοιραία για τον ήδη επιβαρυμένο πλανήτη μας. Μόνη λύση είναι η άμεση μείωση των εκπομπών, τόσο σε προσωπικό όσο και σε συλλογικό επίπεδο.

Κείμενο-φωτογραφίες: Χριστίνα Σανούδου

ΓΚΙΩΝΑ (2510m)

Φωτογραφίες: Πάνος Μπαμπαλούκας

ΕΥΡΥΤΑΝΙΑ

Ορεινά μονοπάτια

Ησυχία... εδώ η φύση εργάζεται. Φτιάχνει βουνά, ποτάμια και καταπράσινα δάση για εκείνους που αναζητούν τον εαυτό τους σε απόκρημνες πλαγιές, για όσους θέλουν να νιώθουν την ανάσα της γης και να αντικρίζουν την καρδιά της.

ΚΑΡΠΕΝΗΣΙ
Η Ευρυτανία φημίζεται για τον καθαρό αέρα και τα ατελείωτα δάση. Πλησιάζοντας στο Καρπενήσι από Λαμία, αισθάνεσαι ότι υπάρχει μια αόρατη πύλη που την περνάς και βρίσκεσαι σε έναν άλλο κόσμο. Εδώ οι κανόνες αλλάζουν, η κυριαρχία της φύσης είναι εμφανής. Όπου και να στρέψεις το βλέμμα σου, θα δεις βουνά και λόφους. Δεξιά, ορθώνει το ανάστημά του το όρος Βελούχι, με ψηλότερη κορυφή στα 2.313 μ., ενώ στα αριστερά ο ποταμός Καρπενησιώτης κάνει το δικό του μοναχικό ταξίδι μέχρι να συναντήσει τον Κρικελλοπόταμο.

Η ίδια η πόλη ιδιαίτερα ανεπτυγμένη κατά τις τελευταίες δεκαετίες φαίνεται πλέον αρκετά εκσυγχρονισμένη, τόσο για τους μόνιμους κατοίκους όσο και για τους επισκέπτες της. Πληθώρα μαγαζιών κοσμούν τα πεζοδρόμια και περιμένουν ντόπιους και επισκέπτες να αγοράσουν παραδοσιακά προϊόντα στον ανηφορικό δρόμο προς το κέντρο της πόλης. Στην κεντρική πλατεία δεσπόζει το Δημαρχείο και ο ναός της Αγίας Τριάδας. Ο συγκεκριμένος ναός καταστράφηκε πολλές φορές στο παρελθόν και ανασκευάστηκε τελευταία φορά το 1645 από τον Ευγένιο τον Αιτωλό. Ακριβώς από κάτω υπάρχει βιβλιοθήκη, δωρεά του ιδίου για τις επερχόμενες γενιές.

Σήμα κατατεθέν της πλατείας, ο θεόρατος πλάτανος με τις πηγές που τρέχουν στα "πόδια" του δροσίζοντας τον επισκέπτη. Από αρχιτεκτονικής πλευράς, είναι ολοφάνερο ότι τα καινούργια σπίτια δε χτίστηκαν με ιδιαίτερη φροντίδα. Βέβαια, είναι γνωστό ότι σπάνια ένα μέρος κρατάει την ταυτότητά του όταν αναπτύσσεται, θυσιάζοντας πολλές φορές την παράδοση στο όνομα του γρήγορου κέρδους. Ωστόσο, στα σοκάκια που βρίσκονται δεξιά από το δημαρχείο, ο επισκέπτης μπορεί να πάρει μια γεύση από παλιά αρχοντικά. Υπάρχουν αρκετά παλιά, καλοσυντηρημένα κτίρια, από κάποιους που θεώρησαν τιμή να μεταφέρουν τα αρχιτεκτονικά γνωρίσματα ακέραια στο μέλλον.

Το Καρπενήσι τα τελευταία χρόνια αναπτύχθηκε σε μεγάλο βαθμό, φτάνοντας σε τέτοιο σημείο που μπορεί πλέον να προσφέρει υπηρεσίες διαφόρων ειδικοτήτων. Έχει έναν σύγχρονο αθλητικό χώρο υψηλών προδιαγραφών με γήπεδο ποδοσφαίρου, κολυμβητήριο και κλειστό γήπεδο μπάσκετ. Πολλές ομάδες, ακόμα και εθνικές, έχουν προπονεθεί σε αυτούς τους χώρους. Διαθέτει ένα υπερσύγχρονο συνεδριακό κέντρο για επαγγελματικές συναντήσεις, που χρησιμοποιείται επίσης για θεατρικές παραστάσεις, αλλά και για κινηματογραφικές προβολές, ενώ τα ξενοδοχεία της περιοχής καλύπτουν κάθε τουριστική ή επαγγελματική απαίτηση.

Τα γύρω χωριά
Γύρω από το Καρπενήσι υπάρχουν πολλά μικρά χωριά με σπουδαία ιστορία και φυσικό κάλλος.

Κορυσχάδες
Σε κοντινή απόσταση από το Καρπενήσι, βρίσκεται κρυμμένος ο οικισμός Κορυσχάδες. Ένα πέτρινο χωριό που έχει χαρακτηριστεί διατηρητέο, με όμορφα κτίρια και θέα στην κορυφή του όρους Καλιακούδα. Στο χωριό, ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει ο ναός του Αγίου Αθανασίου που χρονολογείται από το 1865, καθώς και το παλιό δημοτικό σχολείο, χτισμένο από δωρεές μεταναστών. Το Μάιο του 1944, διοργανώθηκε εδώ από τον ΕΑΜ, το πρώτο Εθνικό Συμβούλιο της ελεύθερης Ελλάδος, με αντιπροσωπεία εθνοσυμβούλων από όλη τη χώρα. Το δημοτικό σχολείο λειτούργησε ως κοινοβούλιο και πάρθηκαν εκεί μέσα αποφάσεις για το μέλλον, αλλά ο εμφύλιος ήρθε και έσβησε κάθε ελπίδα.

Παλαιό Μικρό Χωριό & Μικρό Χωριό
Συνεχίζοντας τη διαδρομή, θα βρούμε τα πιο γνωστά χωριά της περιοχής, το Μεγάλο Χωριό, το Μικρό Χωριό και το παλαιό Μικρό Χωριό. Σε αυτά τα μέρη δόθηκαν στην Κατοχή μερικές από τις πιο λυσσαλέες μάχες εναντίον των Ιταλών και των Γερμανών. Ακόμα και σήμερα, οι μνήμες είναι νωπές και πολλοί κάτοικοι θυμούνται τις πικρές αυτές μέρες. Στο παλαιό Μικρό Χωριό είχε δημιουργηθεί ο τόπος εκτελέσεων από τους Ιταλούς. Στο μνημείο που βρίσκεται δίπλα στο Ναό Μεταμόρφωσης Σωτήρος, εκτελούνταν οι Έλληνες αντάρτες που πιάνονταν αιχμάλωτοι. Οι πυροβολισμοί ακούγονταν μέχρι απέναντι στο Μεγάλο Χωριό, αλλά κανείς δε μπορούσε να κάνει κάτι.

Η δεύτερη μεγάλη δοκιμασία που πέρασε το χωριό, είχε να κάνει με τη μεγάλη κατολίσθηση που έγινε το 1963. Κάτω από τα σπίτια είχε δημιουργηθεί μία μεγάλη υπόγεια λίμνη με θόλο 300 μέτρων, ο οποίος κατέρρευσε στέλνοντας στι θάνατο δώδεκα ανθρώπους, ενώ κατάπιε τις περισσότερες κατοικίες του χωριού. Οι μόνοι κάτοικοι που σώθηκαν εκείνη την ημέρα σαν από θαύμα, βρίσονταν στην εκκλησία του χωριού, η οποία δεν καταστράφηκε από την κατολίσθηση. Τα σημάδια της καταστροφής είναι ακόμα εμφανή στην τοποθεσία "διαβολάκια", που βρίσκονται ακριβώς πάνω από το χωριό. Σε αυτό τον τόπο γράφτηκε το βιβλίο "Άρης ο Αρχηγός των Ατάκτων", από το συγγραφέα Διονύση Χαριτόπουλο. Μια από τις πηγές του συγραφέα ήταν ένας κάτοικος του Μεγάλου Χωριού, ο οποίος διατηρεί σημαντικό αρχείο για τα ηρωικά χρόνια του '40. Αρχιτεκτονικά, το χωριό έχει κρατήσει όλα τα στοιχεία του παρελθόντος, με πέτρινα σπίτια που σμίγουν απόλυτα με τη φύση. Κατηφορίζοντας, βρίσκεται το Μικρό Χωριό, Εδώ τα σπίτια είναι καινούργια και δε συμβαδίζουν αρκετά με την αρχιτεκτονική παράδοση του τόπου.

Μεγάλο Χωριό
Ακριβώς απέναντι βρίσκεται το Μεγάλο Χωριό, Τα παλιά χρόνια κατοικούσαν εδώ οι προύχοντες, οι οποίοι είχανε στην κατοχή τους σχεδόν όλη τη γύρω περιοχή. Πολλά όμως, από τα οικόπεδά τους αναγκάστηκαν τελικά να τα παραχωρήσουν για την ανέγερση νέων σπιτιών προς τους πληγέντες της κατολίσθησης. Υπάρχει μια άτυπη κόντρα μεταξύ των κατοίκων των δύο χωριών, για το πιο μέρος είναι πιο όμορφο, η οποία κρατάει μέχρι σήμερα. Στο Λαογραφικό Μουσείο του χωριού υπάρχουν εκθέματα από την εποχή της Κατοχής και το Ναό της Αγίας Παρασκευής. Μέσα στο χώρο του Ναού βρίσκονται τα λείψανα του παπά Βαστάκη Δημητρίου, καθώς και ανταρτών, οι οποίοι εκτελέστηκαν από τους Ιταλούς. Την ώρα που διαβάζαμε τα ονόματα στα οστεοφυλάκια, μας πλησίασε ένας ηλικιωμένος και μας είπε: "λίγο πριν εκτελεστεί ο παπάς του χωριού, τον ρώτησαν τι ήθελε να πει στους κατακτητές και αυτός απάντησε, συγχωρήστε τους για τα λάθη που κάνουν".

Ακόμα και το δημοτικο σχολείο που βρίσκεται κοντά στο Ναό της Αγίας Παρασκευής έχει τη δική του ιστορία. Τον καιρό του πολέμου λειτουργούσε σα νοσοκομείο, ενώ στους χώρους του γίνονταν ακόμα και εγχειρήσεις από γνωστούς γιατρούς της εποχής. Το κέντρο του χωριού προσφέρεται για μια μικρή στάση, για καφέ, ενώ για περισσότερες γευστικές απολαύσεις, η καλύτερη επιλογή φαίνεται να είναι ο Γαύρος. Βρίσκεται ένα χιλιόμετρο κάτω από το Μεγάλο Χωριό και ένα μέρος της διαδρομής γίνεται πλάι στον ποταμό Καρπενησιώτη. Τα γεφύρια της περιοχής χρονολογούνται από την εποχή της Τουρκοκρατίας, αλλά με το πέρασμα του χρόνου καλύφθηκαν με τσιμέντο χάνοντας την ομορφιά τους.

Πάνω από το χωριό, στη διαδρομή για Δολιανά, διακρίνεται η επιβλιτική κορυφή της Καλιακούδας στα 2.099 μ. Ο δρόμος είνα δύσβατος, καθώς ανηφορίζει μεσα στο δάσος, ενώ οι κατολισθήσεις, ειδικά τις βροχερές μέρες, δημιουργούν πολλά προβλήματα στους εκδρομείς και στους λιγοστούς κατοίκους των γύρω περιοχών. Ανεβαίνοντας, σταματήσαμε στην τοποθεσία Λακκώματα. Εδώ δόθηκε μια ακόμα ηρωική μάχη. Η μάχη της Καλιακούδας, αυτή τη φορά εναντίον των Τούρκων στις 28 Αυγούστου του 1823. Κάθε καλοκαίρι σε αυτό το μέρος συγκεντρώνονται αρκετοί κατασκηνωτές, απολαμβάνοντας τον καθαρό αέρα και την ορειβασία στις γύρω κορυφές. Συνεχίζοντας πιο ψηλά, ο δρόμος γίνεται πιο απότομος ώσπου αρχίζει να κατηφορίζει φτάνοντας στα Δολιανά και τον Κρικελλοπόταμο.

Κρικελλοπόταμος & φαράγγι "Πάντα Βρέχει"
Εδώ βρίσκεται το φαράγγι "Πάντα Βρέχει", με τους υπέροχους σχηματισμούς στα βράχια και τις απόκρημνες χαράδρες. Αποτελεί ιδανικό φυσιολατρικό σημείο, τόσο για πεζοπορία όσο και για φωτογράφηση, κυρίως την άνοιξη. Η διαδρομή είναι πανέμορφη, με καταρράκτες δεξιά και αριστερά. οι οποίοι πέφτουν από μεγάλο ύψος δίνοντάς σου την εντύπωση ότι βρέχει. Από εκεί πήρε και το όνομά του, από την αίσθηση της βροχής στο σώμα. Αυτή την εποχή τα νερά είνα παγωμένα. Το εξακριβώσαμε, στην προσπάθειά μας να φτάσουμε σε ένα εντυπωσιακό σημείο για να βγάλουμε φωτογραφίες. Η μεγαλύτερη διαδρομή γίνεται μέσα στο νερό (river trekking) και χρειάζεται ειδική στολή neoprene για να αποφευχθούν φαινόμενα, όπως η υποθερμία, κάτι που δε μπορέσαμε να αποφύγουμε εμείς.

Απομονωμένα χωριά
Περνώντας τον Κρικελλοπόταμο, πρώτο χωριό στα διάβα σας είναι το χωριό Ρόσκα με όλους και όλους πέντε κατοίκους. Πολλοί άνθρωποι νιώθουν μόνοι στις μεγαλουπόλεις, αλλά εδώ η έννοια μοναξιά παίρνει άλλη μορφή. Υπάρχουν μόνο δασικοί δρόμοι, οι οποίοι τον περισσότερο καιρό κλείουν από τις κατολισθήσεις, τα δέντρα και τα χιόνι. Διασχίζοντας το χωριό συναντήσαμε μόνο έναν κάτοικο, ο οποίος, όταν του ζητήσαμε να μας δώσει πληροφορίες για τη διαδρομή, φάνηκε να αγχώνεται αν θα καταφέρναμε να φτάσουμε μέχρι το χωριό Δομνίστα, όπου άρχιζε η άσφαλτος. Πραγματικά η διαδρομή μας φάνηκε ατελείωτη.

Οι συνεχείς διασταυρώσεις και τα βράχια, έκαναν την απόσταση να φαντάζει ακόμα πιο μεγάλη, ενώ σε πολλά σημεία είχαμε την αίσθηση ότι το βουνό θα μας καταπιεί. Στη συνέχεια διασχίσαμε τα χωριά Καστανούλα, Άγιος Χαράλαμπος και Σκόπια. Κάναμε σε όλα στάση, αλλά δε βρήκαμε ψυχή. Έστεκαν μόνο όμορφα πέτρινα σπίτια, περιμένοντας την άφιξη του καλοκαιριού για να έρθει κάποιος να τα φροντίσει. Γυρίσαμε την περιοχή και τη μάθαμε, πάντα όμως κρατώντας ένα χάρτη και φυσικά με πολλή υπομονή και καλή παρέα. Η διαδρομή από το Μεγάλο Χωριό μέχρο Δομνίστα, αμαλόγως των συνθηκών, μπορεί να διαρκέσει από δύο μέχρι και τρεις ώρες περίπου.

Ο νομός Ευρυτανίας δε θα αφήσει κανέναν αδιάφορο. Ούτε τους λάτρεις της περιπέτειας, αλλά ούτε και όσους αναζητούν τη ξεγνοιασιά και τη χαλάρωση. Ανακαλύψαμε κρυμμένα μυστικά και παρθένα μέρη που μας μάγεψαν με τη μεγαλοπρέπεια της φύσης, η οποία θα συνεχίσει να μας συγκινεί προσφέροντας ζωή και υγεία σε όλους μας.

Kείμενο - φωτογραφίες: Πάνος Μπαμπαλούκας

ΧΕΛΙΔΟΝΑ (1973m)

Φωτογραφίες: Πάνος Μπαμπαλούκας