8 Απριλίου: Παγκόσμια ημέρα του έθνους των Ρόμα

Στους 10 αιώνες ιστορίας τους, τα καραβάνια των Ρόμα έχουν αποτελέσει αστείρευτη πηγή ιδεών για ζωγράφους, συγγραφείς και ονειροπόλους, οι πολύχρωμες φορεσιές τους ενέπνευσαν τους διασημότερους σχεδιαστές μόδας, οι χοροί τους διδάσκονται σε χιλιάδες σχολές ανά τον κόσμο και η μουσική τους αριθμεί εκατομμύρια θαυμαστές.

Στο ίδιο διάστημα, οι “Αθίγγανοι”, όπως αποκαλούνται για πρώτη φορά στα γραπτά ενός φραγκισκανού μοναχού τον 14ο αιώνα ή “Ρομ”, σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, έχουν πουληθεί ως σκλάβοι, έχουν οδηγηθεί σε γκέτο και στρατόπεδα συγκέντρωσης, έχουν πέσει θύματα κοινωνικών διακρίσεων και πράξεων συλλογικής βίας. Ωστόσο, ο νομαδικός τρόπος ζωής, οι κοινωνικές δομές και οι πολιτιστικές παραδόσεις τους εξακολουθούν να μεταφέρονται από γενιά σε γενιά από τα βάθη της Ινδίας μέχρι τη Βόρεια Αμερική.

Γενετικά και γλωσσολογικά δεδομένα υποδηλώνουν ότι οι τσιγγάνοι πιθανότατα προέρχονται από το σημερινό Ρατζαστάν, στην κεντρική Ινδία, απ' όπου άρχισαν να μεταναστεύουν μαζικά κατά τον 11ο αιώνα. Σύμφωνα με την επικρατέστερη θεωρία, αποτελούσαν μέρος του στρατού της Βόρειας Ινδίας και μετακινήθηκαν προς τη Βυζαντινή αυτοκρατορία μετά την ήττα τους από τον σουλτάνο Μαχμούτ της Γκάζνα. Μέσα στα επόμενα 300 χρόνια, είχαν εξαπλωθεί σχεδόν σε ολόκληρα τα Βαλκάνια, ενώ τον 16ο αιώνα έφτασαν στη Σκωτία και τη Σουηδία, έχοντας στο μεταξύ περάσει από την Περσία και τη Βόρειο Αφρική.

Σταδιακά, οι πληθυσμοί των Ρόμα υιοθέτησαν θρησκευτικά και γλωσσολογικά στοιχεία από τους τόπους παραμονής τους, διατηρώντας συγχρόνως την ιδιαίτερη πολιτισμική τους ταυτότητα. Η Διεθνής Ένωση Ρομανί ιδρύθηκε το 1977 για την προστασία των δικαιωμάτων περίπου 15 εκ. τσιγγάνων σε ολόκληρο τον κόσμο, ενώ από το 1977 η 8η Απριλίου αποτελεί μέρα γιορτής για τους Ρόμα, με συγκεντρώσεις, πορείες και παρελάσεις να πραγματοποιούνται σε 150 πόλεις του πλανήτη.

Κείμενο-φωτογραφίες: Χριστίνα Σανούδου