Όταν, πολύ αργότερα, η άνθηση της επιστήμης επέτρεψε την απομόνωση και διασταύρωση «αμιγών» φυτικών ποικιλιών, τα παραγόμενα προϊόντα πήραν την ονομασία υβρίδια. < Φυσικά, η μεταφορά γονιδίων από έναν οργανισμό σε έναν άλλο ή η δημιουργία οργανισμών με εντελώς καινούρια χαρακτηριστικά- για παράδειγμα, μία νέα ποικιλία σιταριού, ανθεκτική στα εντομοκτόνα- απέχουν αρκετά από την απλή επιλογή των καταλληλότερων φυτών για αναπαραγωγή. Ωστόσο, οι σύγχρονες τεχνολογίες γενετικής τροποποίησης επιχειρούν να δώσουν λύση στα ίδια προβλήματα, που οδήγησαν στη δημιουργία των υβριδίων. Συχνά δε, οι δύο μέθοδοι χρησιμοποιούνται παράλληλα, για την διαιώνιση των γενετικά τροποποιημένων ειδών ή την επίτευξη του επιθυμητού συνδυασμού γονιδίων.
Ο προπομπός της «υβριδικής επανάστασης» δεν ήταν άλλος από τον Κάρολο Δαρβίνο. Διατυπώνοντας τη δική του θεωρία της εξέλιξης, ο Βρετανός φυσιοδίφης εξέφρασε την υπόθεση ότι όλα τα είδη ζωής μεταβάλλονται με το πέρασμα του χρόνου μέσω τυχαίων μεταλλάξεων, οι οποίες επικρατούν εφ’ όσον αυξάνουν τις πιθανότητες ενός είδους να επιβιώσει. Κατά τον 19ο αιώνα, επιστήμονες πειραματίστηκαν με τη διασταύρωση φυτών από διαφορετικές ποικιλίες, και ανακάλυψαν ότι τα εργαστηριακά υβρίδια έτειναν να είναι πιο υγιή και δυνατά από τους γονείς τους. Το επόμενο βήμα ήταν η διπλή και η πολλαπλή διασταύρωση, και στη συνέχεια η διασταύρωση φυτών με συγκεκριμένα χαρακτηριστικά- πχ ταχύτερη ανάπτυξη, μεγαλύτερη απόδοση ή μικρότερη κατανάλωση νερού.
Στο μεταξύ, οι επανειλημμένες διασταυρώσεις εκτός εργαστηρίου είχαν ήδη μεταβάλει ανεπιστρεπτί ορισμένες ποικιλίες ζαρζαβατικών, όπως τα καρότα, τα οποία «απέκτησαν» το σημερινό τους χρώμα και μέγεθος γύρω στον 15 αιώνα, χάρη στις προσπάθειες Ολλανδών γεωργών. Το 1926, ένας Αμερικανός αγρότης με επιχειρηματικό ένστικτο σκέφτηκε να εκμεταλλευτεί την επιστήμη του υβριδισμού, χρησιμοποιώντας υβρίδια καλαμποκιού για να μεγιστοποιήσει την παραγωγή του. Αρχικά, ο Henry Wallace αντιμετώπισε οικονομικές δυσκολίες, αλλά σύντομα αποδείχθηκε ότι τα υβρίδια υπερτερούσαν έναντι των συμβατικών καλλιεργειών- φτάνοντας ακόμα και στο σημείο να οδηγήσουν τις φυσικές ποικιλίες σε εξαφάνιση.
Σήμερα, τα περισσότερα υβρίδια είναι κατοχυρωμένες πατέντες. Προκειμένου να μην υπάρχει κίνδυνος κλοπής των εδικά διαμορφωμένων ποικιλιών από ανταγωνιστές, οι ιδιοκτήτριες εταιρίες εξασφαλίζουν ότι τα παραγόμενα υβρίδια έχουν είναι άσπορα ή στείρα. Με αυτόν τον τρόπο μειώνονται και οι πιθανότητες να εξαπλωθεί μια υβριδική ποικιλία στο περιβάλλον, μεταβάλλοντας τις φυσικές ποικιλίες και διαταράσσοντας την ισορροπία των οικοσυστημάτων. Εντούτοις, η ύπαρξη πατεντών αναγκάζει τους σύγχρονους αγρότες να διατηρούν σχέσεις εξάρτησης με τις πολυεθνικές εταιρίες, από τις οποίες αγοράζουν σπόρους σε συστηματική βάση.
Ακόμα ένα από τα μειονεκτήματα των υβριδίων είναι πως, μαζί με τις θετικές ποιότητες, και ορισμένα αρνητικά χαρακτηριστικά μπορούν να μεταφερθούν από γενιά σε γενιά. Επομένως, μια ποικιλία σιταριού, ειδικά διαμορφωμένη για να παράγει μεγαλύτερες σοδειές, μπορεί να είναι ευπρόσβλητη σε μία νέα ασθένεια. Αντίθετα, οι φυσικές ποικιλίες τείνουν να είναι υγιέστερες, αφού στο πέρασμα του χρόνου έχουν περάσει επανειλημμένα από το φίλτρο της εξελικτικής διαδικασίας.
Ένα αντίδοτο σε αυτήν την «παρενέργεια» του υβριδισμού επιχείρησαν να δώσουν οι επιστήμονες μέσω της γενετικής τροποποίησης- επεμβαίνοντας, δηλαδή, στο γενετικό υλικό των παραγόμενων οργανισμών, και εξασφαλίζοντας ότι διαθέτουν τον «σωστό» συνδυασμό γονιδίων. Στη συνέχεια, τα προϊόντα αυτής της διαδικασίας μπορούν να διασταυρωθούν μεταξύ τους ή με άλλες ποικιλίες, ώσπου να δημιουργηθεί το επιθυμητό υβρίδιο. Δεν είναι, λοιπόν, παράξενο που το παράδειγμα των υβριδίων χρησιμοποιείται συχνά ως επιχείρημα υπέρ της χρήσης γενετικά τροποποιημένων καλλιεργειών.
Σύμφωνα με τους υπέρμαχους της αμφιλεγόμενης μεθόδου, η κύρια διαφορά της από την απλούστερη διαδικασία του υβριδισμού είναι πως τα γονίδια επιλέγονται συνειδητά αντί να αναμειγνύονται κατά τύχη. Η συγκεκριμένη άποψη προϋποθέτει την πίστη στην ανωτερότητα της επιστήμης έναντι των «τυχαίων» φυσικών διαδικασιών, που όμως έχουν δοκιμαστεί με επιτυχία εδώ και εκατομμύρια χρόνια.
Κείμενο: Χριστίνα Σανούδου
No comments:
Post a Comment