Στο λόφο του Αγίου Στεφάνου, δίπλα στην πόλη της Ρόδου, βρίσκεται το Διεθνές Κέντρο Λογοτεχνών και Μεταφραστών Ρόδου “Κύματα των Τριών Θαλασσών”. Στη γαλήνη του αιγαιοπελαγίτικου τοπίου, με θέα τη θάλασσα και τα βουνά της Τουρκίας, βρίσκουν καταφύγιο συγγραφείς και μεταφραστές από το “τρίγωνο των τριών θαλασσών”, που σχηματίζουν η Μεσόγειος, η Βαλτική και η Μαύρη Θάλασσα. Για ένα σύντομο διάστημα, μια από αυτούς ήταν η Ozge Baykan. Στα 26 της, η νεαρή συγγραφέας από την Κωνσταντινούπολη έχει γράψει ήδη τέσσερα μυθιστορήματα- το πρώτο σε ηλικία μόλις 19 ετών...
Τι σε έφερε στο Κέντρο Λογοτεχνών;
Το ανακάλυψα σε μια ιστοσελίδα με σχετικούς οργανισμούς, όπου και διάβασα ότι είναι ένα από τα καλύτερα στο είδος του. Αλλά πάνω απ' όλα ήταν μια ευκαιρία να έρθω στην Ελλάδα, κάτι που ήθελα να κάνω εδώ και πολύ καιρό.
Γιατί;
Πάντα πίστευα ότι η Ελλάδα και η Τουρκία έχουν πολλά κοινά. Μουσική, λεξιλόγιο, κουζίνα, νοοτροπία...μοιάζουμε πάρα πολύ. Φυσικά και υπάρχουν πράγματα που μας χωρίζουν, όπως είναι η γλώσσα, η θρησκεία και η αρχαιότερη ιστορία- για να μην αναφέρουμε τις διαφορετικές εκδοχές της σύγχρονης ιστορίας, αλλά οι ομοιότητες παραμένουν. Συχνά η πολιτική γίνεται εμπόδιο στο να έρθουμε πιο κοντά.
Νιώθεις ακόμα ότι είμαστε κοντά σαν λαοί;
Μέχρι στιγμής δεν έχω δει ούτε ακούσει τίποτα αρνητικό στη Ρόδο. Νιώθω σαν στο σπίτι μου. Έχω επισκεφθεί 40 χώρες, αλλά ποτέ δεν έχω ξανανιώσει τόσο άνετα και ασφαλής- σαν να μην είναι ξένη χώρα.
Τι εικόνα έχουν οι Τούρκοι για την Ελλάδα;
Σε γενικές γραμμές, νομίζω ότι η εικόνα είναι θετική. Για παράδειγμα, όταν τα μέσα ενημέρωσης χρησιμοποιούν τη λέξη “komsu” (γείτονας), αναφέρονται σχεδόν πάντα στην Ελλάδα. Τα τελευταία χρόνια, συνηθίζεται να βάζουν ελληνική μουσική στα καφέ της Σμύρνης και της Κωνσταντινούπολης, ενώ η τηλεοπτική σειρά “Τα σύνορα της αγάπης” είχε μεγάλη επιτυχία. Ίσως υπάρχει ακόμα κάποια καχυποψία, αλλά αυτό είναι κυρίως συνέπεια της άγνοιας.
Ποια είναι η προσωπική σου τοποθέτηση στο θέμα; Σε απασχολεί;
Πιστεύω ότι οι κάτοικοι των δύο χωρών πρέπει να ξεπεράσουν τις προκαταλήψεις τους, κι αυτό θα γίνει μόνο αν γνωριστούμε καλύτερα, αν νιώσουμε ότι μοιραζόμαστε πράγματα.
Όσο πιο πολύ έρχεται κανείς σε επαφή με άλλους λαούς, τόσο πιο ανοιχτός γίνεται απέναντι σε ότι συμβαίνει γύρω του. Εκτός από τα ταξίδια, η λογοτεχνία είναι άλλος ένας τρόπος να μάθουμε για τους άλλους λαούς. Γι' αυτό θέλω πολύ να μεταφραστούν τα βιβλία μου στα ελληνικά.
Στα βιβλία σου αναφέρεσαι καθόλου στη σχέση Ελλάδας -Τουρκίας;
Ναι, αλλά έμμεσα, και όχι στην πολιτική. Ονειρεύομαι μια κοινωνία πολυπληθυσμική, όπου διαφορετικές κουλτούρες συμβιώνουν ειρηνικά. Οι χαρακτήρες μου ζουν σε έναν κόσμο όπου οι άνθρωποι δεν αντιπροσωπεύονται από τις εθνικές τους ταυτότητες. Η καταγωγή του καθενός υποδηλώνεται μόνο μέσα από μικρές λεπτομέρειες, όπως τα ονόματα τους ή η γλώσσα που μιλάνε.
Όμως αν αρνείσαι να μιλήσεις για την εθνική ταυτότητα, ουσιαστικά την κάνεις θέμα...
Δεν αρνούμαι να μιλήσω γι' αυτήν. Απλά αρνούμαι να γράψω για την Τουρκική ταυτότητα μόνο και μόνο επειδή είμαι από την Τουρκία.
Είναι δυνατόν να βγούμε από τις εθνικές μας ταυτότητες;
Προφανώς δεν γίνεται να ξεφύγουμε εντελώς, όμως μπορούμε να μάθουμε να αγαπάμε τις διαφορές μας. Ίσως αν στηρίζαμε την ταυτότητα στη γλώσσα και τον τρόπο ζωής, αντί για την καταγωγή ή τη θρησκεία, θα ήταν πιο απλά τα πράγματα. Για μένα, η εθνικότητα δεν είναι παρά ένα μικρό κομμάτι του εαυτού μου. Έχω πάρει πολλά από όλα τα μέρη στα οποία έχω ζήσει. Έτσι δεν νιώθεις λίγο σαν να μην ανήκεις πουθενά;
Ναι. Νομίζω ότι η ανάγκη να ανήκεις κάπου είναι σημάδι ανασφάλειας. Προσωπικά, αισθάνομαι σαν να ανήκω στην περιοχή του Αιγαίου ή στη Μεσόγειο, χωρίς αυτό να με απομακρύνει από τη χώρα όπου γεννήθηκα. Εξάλλου, η Τουρκική ταυτότητα είναι μια σχετικά καινούρια έννοια.
Ακούγεσαι κάπως απογοητευμένη..
Ναι, είμαι απογοητευμένη γιατί βλέπω να εξαπλώνεται ο εθνικισμός στην Τουρκία. Έχει γίνει κάτι τόσο μεγάλο που δεν μπορείς πια ούτε να το αμφισβητήσεις. Και από τη στιγμή που αρχίσεις να εξοστρακίζεις μια ομάδα ανθρώπων, είναι πολύ δύσκολο να κάνεις πίσω. Η ιστορία γράφεται με στερεότυπα, και ύστερα ενδυναμώνεται μέσω της διδασκαλίας, από γενιά σε γενιά.
Όμως η εχθρότητα και η καχυποψία συνήθως συντηρούνται και από τις δύο πλευρές...
Σίγουρα. Καταλαβαίνω, για παράδειγμα, ότι τα “τραύματα” της ελληνικής πλευράς δεν έχουν επουλωθεί ακόμα. Όμως και οι Έλληνες θα 'πρεπε να καταλάβουν πως η Τουρκία δεν είναι πλέον ουσιαστική απειλή. Γιατί να πρέπει οι δύο λαοί να παραμένουν σε απόσταση; Που είναι η Μεσογειακή φιλοξενία;
Πιστεύεις ότι κάποια στιγμή θα μπορέσουν οι Τούρκοι και οι Έλληνες να έρθουν πιο κοντά;
Το ελπίζω. Η Τουρκία έχει κάνει κάποια βήματα, ιδιαίτερα όσο εξετάζεται η ένταξη της στην ΕΕ. Δυστυχώς όμως, οι παρεξηγήσεις δίνουν και παίρνουν, ενώ ο τουρισμός μεταξύ των δύο χωρών παραμένει ανεπαρκής. Μου φαίνεται αδιανόητο ότι δεν υπάρχει απευθείας πτήση Αθήνα-Σμύρνη...
Ποια ανάγκη σε ωθεί στο γράψιμο;
Με ενδιαφέρει να φέρω στην επιφάνεια την κοινή κληρονομιά του ανθρώπου, τα μικρά πράγματα που ενώνουν τους λαούς όλου του κόσμου. Θέλω να προσθέσω την ταπεινή μου συμμετοχή στην ιστορία- δηλαδή τη ζωή- συντελώντας στη δημιουργία ενός πιο ανεκτικού κόσμου, απελευθερωμένου από τι βία και τις προκαταλήψεις.
Κείμενο – φωτογραφίες: Χριστίνα Σανούδου
No comments:
Post a Comment